หลาย คนอาจสงสัยว่า ยาสีฟันในท้องตลาดมีมากมายหลายยี่ห้อ และราคาก็แตกต่างกันมากมาย ตัวอย่างเช่น ยาสีฟันหลอดขนาดกลาง 100 กรัม มีราคาตั้งแต่ 21 บาทไปจนถึง 175 บาท หรือยาสีฟันหลอดขนาดครอบครัว 160 กรัม ก็จะมีราคาแตกต่างกันตั้งแต่ 32 บาทไปจนถึง 250 บาท ราคาแตกต่างกันเกือบ 9 เท่า แล้วจะเลือกใช้ยาสีฟันแบบไหนดีล่ะ ถึงจะคุ้มค่าสมราคาที่ต้องจ่ายเงินไป
ทันตแพทย์ ดร.ธงชัย วชิรโรจน์ไพศาล หัวหน้าภาควิชาทันตกรรมชุมชน คณะทันตแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย กล่าวว่า แต่ เดิมการใช้ยาสีฟันมีวัตถุประสงค์เพียงแค่ช่วยเสริมประสิทธิภาพการแปรงฟัน ให้มีการกำจัดเอาแผ่นคราบจุลินทรีย์ออกได้ง่ายขึ้น ต่อมาก็มีการเติมสารต่าง ๆ เพื่อหวังผล เช่น การเติมฟลูออไรด์เพื่อป้องกันฟันผุ เติมสารที่มีฤทธิ์ฆ่าเชื้อโรคเพื่อลดการอักเสบของเหงือก จนปัจจุบันนี้มีการเติมสารต่าง ๆ มากมาย มีการโฆษณาประชาสัมพันธ์จนประชาชนสับสนว่า จะเลือกใช้ยาสีฟันแบบไหนดี
ส่วนประกอบพื้นฐานหลักของยาสีฟัน ก็จะมี
1. ผงขัดที่ละเอียดเพื่อเป็นตัวขัดสีให้แผ่นคราบจุลินทรีย์และคราบต่าง ๆ ที่ติดอยู่ที่ตัวฟันหลุดออก
2. สารทำให้เกิดฟองเพื่อให้คราบฟันหลุดออกได้ง่าย
3. สารแต่งกลิ่นและรสเพื่อให้น่าใช้ และรู้สึกสดชื่น แต่ไม่ได้หมายความว่า จะลดกลิ่นปากได้
4. สารเพิ่มความชื้นเพื่อให้ยาสีฟันไม่แห้ง มีความชุ่มชื้น
5. สารทำให้ยาสีฟันข้น มีลักษณะเป็นครีม
และ
6. สารกันเสีย (Preservative) เพื่อให้สามารถเก็บยาสีฟันได้นาน
ส่วนประกอบพื้นฐานทั้ง 6 นี้ยาสีฟันชนิดครีมเกือบทุกยี่ห้อจะมีเหมือนกัน
ส่วนประกอบที่สำคัญที่ทำให้ยาสีฟันแต่ละชนิดมีคุณสมบัติแตกต่างกัน ได้แก่ สารฟลูออไรด์ สารฆ่าเชื้อโรค สารหรือผงขัดฟันที่ทำให้ฟันขาว สารที่ลดอาการเสียวฟัน สารสมุนไพร ฯลฯ
กลุ่ม ยาสีฟันผสมฟลูออไรด์ เป็นยาสีฟันที่เหมาะสำหรับทุกคน โดยเฉพาะในเด็กหรือผู้ใหญ่ที่มีฟันผุหรือเกิดฟันผุได้ง่าย ในทางวิชาการเป็นที่ยอมรับกันทั่วโลก ว่า สามารถป้องกันฟันผุได้ และองค์การอนามัยโลกก็ให้คำแนะนำประชาชนใช้ยาสีฟันฟลูออไรด์เป็นหลัก ปริมาณ ฟลูออไรด์ในยาสีฟันสำหรับผู้ใหญ่จะมีอยู่ 1,000 ส่วนในล้านส่วน หรือ 1,000 พีพีเอ็ม. และ 500 พีพีเอ็ม. สำหรับเด็ก เหตุผลที่ยาสีฟันเด็กมีปริมาณความเข้มข้นเพียงครึ่งเดียว เพื่อลดความเสี่ยงที่เด็กจะกลืนยาสีฟันทำให้ได้รับฟลูออไรด์เกิน
กลุ่มยาสีฟันที่ผสมสารฆ่าเชื้อโรคที่เป็นสารเคมีหรือสารสมุนไพร เช่น ไตรโคลซาน ไทมอล น้ำมันกานพลู คาโมไมล์ พิมเสน การบูร ชะเอมเทศ สาร เหล่านี้จะมีฤทธิ์ฆ่าเชื้อโรค ลดการอักเสบ สมานแผล ในคนที่เป็นโรคเหงือกอักเสบใช้แล้วจะรู้สึกว่า เหงือกกระชับแน่นขึ้น ไม่อักเสบบวมแดงอย่างที่เคยเป็น ทำให้ปัจจุบันยาสีฟันสมุนไพรมีส่วนแบ่งการตลาดสูงถึง 26%
ข้อ ด้อย คือ ไม่มีฟลูออไรด์ ทำให้ไม่สามารถป้องกันฟันผุได้ ในเด็กหรือผู้ใหญ่ที่มีฟันผุได้ง่ายไม่ควรใช้ยาสีฟันสมุนไพร หรือถ้าจะใช้ก็ต้องเลือกยาสีฟันสมุนไพรที่ผสมฟลูออไรด์ อย่างไรก็ดี ผู้ที่มีโรคปริทันต์อักเสบแล้วใช้ยาสีฟันกลุ่มนี้ อาจทำให้เหงือกส่วนบนมีการอักเสบลดลงแต่ส่วนเหงือกลึก ๆ หรือในกระเป๋าปริทันต์ยังมีอาการอักเสบอยู่ ทำให้อาจมีอาการบวมเกิดขึ้นได้ภายในกระเป๋า ปริทันต์ ดังนั้นยาสีฟันที่ลดการอักเสบของเหงือกมีประโยชน์แต่ต้องแก้ไขที่ต้นเหตุ ด้วย
กลุ่มยาสีฟันที่ลดอาการเสียวฟัน จะมีการใส่สารเคมีบางตัว เช่น สตอนเทียม คลอไรด์ หรือ โพแทสเซียมไนเตรท เพื่อไปปิดรูเล็ก ๆ ที่เนื้อฟัน ทำให้ลดอาการเสียวฟันได้ แต่ในกรณีที่คอฟันสึกไปลึกมาก เนื่องจากมีการใช้แปรงสีฟันที่แข็งมาก แปรงฟันแรง และแปรงฟันผิดวิธี ถ้าใช้ยาสีฟันลดเสียวฟันแล้วไม่เสียวฟัน และยังคงพฤติกรรมการแปรงฟันแบบเดิมอยู่ อาจจะมีการสึกของคอฟันไปเรื่อย ๆ จนทะลุโพรงประสาทฟันได้ ดังนั้น การใช้ยาสีฟันลดการเสียวฟันต้องหาสาเหตุที่ทำให้เกิดเสียวฟันร่วมด้วย จึงจะแก้ที่ต้นเหตุได้จริง
กลุ่ม ยาสีฟันที่ทำให้ฟันขาว มีการใช้ผงขัดที่หยาบเพื่อให้ขจัดเอาคราบสีต่าง ๆ ที่ติดอยู่บนตัวฟันออก รวมทั้งอาจมีการใช้สารเคมีที่มีฤทธิ์ฟอกสีฟันอ่อน ๆ ซึ่งการใช้ผงขัดที่หยาบผสม ลงในยาสีฟันอาจทำให้มีการขัดเอาผิวฟันออก มากเกินไป ทำให้เคลือบฟันสึกและบางลง รวมทั้งสารเคมีที่มีฤทธิ์ฟอสีฟันอ่อน ๆ อาจมีอาการระคายเคืองต่อเนื้อเยื่อในช่องปากได้ จึงควรเลือกใช้ด้วยความระมัดระวัง สีของฟันธรรมชาติในคนไทยมักจะมีสีเหลืองอ่อน ๆ เป็นธรรมชาติอยู่แล้ว เราน่าจะพึงพอใจในสิ่งที่เราเป็นอยู่ ขอให้ฟันสะอาดแข็งแรง เหงือกแข็งแรงก็น่าจะเพียงพอแล้ว
กลุ่มสุดท้ายที่มีการโฆษณาว่า เป็นยาสีฟันที่ลดกลิ่นปาก หรือใช้กลางคืนเพื่อลดกลิ่นปากตอนเช้า จากรายงานทางวิชาการ ที่มีอยู่ในขณะนี้ ไม่สามารถพิสูจน์ได้ว่าลดกลิ่นปากได้จริงหรือไม่ การใส่สารเคมีหรือสารสมุนไพรต่าง ๆ ที่คาดหวังว่า จะฆ่าเชื้อโรคที่ทำให้เกิดกลิ่นปากนั้นไม่น่าจะเป็นไปได้ เพราะว่าเชื้อโรคที่ทำให้เกิดกลิ่นปากนั้นทนต่อสารเคมี หรือสมุนไพรที่ฆ่าเชื้อได้ดี ในคนที่ มีกลิ่นปากจำเป็นที่จะต้องตรวจวิเคราะห์ว่า มีกลิ่นปากจริงหรือไม่ สาเหตุมาจากอะไร
ท้าย นี้ขอแนะนำให้ใช้ยาสีฟันที่มีฟลูออไรด์เป็นหลัก เพราะว่ามีผลชัดเจนในการป้องกันฟันผุได้ และราคาไม่แพง แต่ถ้าต้องการคุณสมบัติอื่น ๆ เพิ่มเติม ก็เลือกใช้ได้ตามต้องการ ที่ สำคัญที่สุดนอกจากใช้ยาสีฟันที่มีคุณสมบัติเพิ่มเติมแล้วจะต้องแก้ไข หรือรักษาที่สาเหตุร่วมด้วยจึงจะมีประโยชน์ ไม่เกิดโทษภายหลัง เช่น ถ้ามีเสียวฟันก็ใช้ยาสีฟันลดเสียวฟันและไปรับการอุดคอฟันที่เสียวด้วย เมื่ออุดคอฟันเสร็จแล้วก็ไม่จำเป็นต้องใช้ยาสีฟันลดเสียวฟันต่อไปอีก
ในคนที่เป็นโรคปริทันต์อักเสบก็ต้องรักษาโรคปริทันต์เป็นหลัก และถ้าคิดว่าแปรงฟันได้สะอาดไม่พอก็สามารถใช้ยาสีฟันสมุนไพรหรือยาสีฟันที่ มีสารฆ่าเชื้อโรคช่วยลดอาการอักเสบที่เกิดขึ้น ส่วนเรื่องราคาก็ต้องพิจารณาเอง ว่า ราคาแค่ไหนเหมาะสมกับตัวของคุณเอง
